Wat is een portret?

Van een ‘portret’ is sprake als iemand herkenbaar is afgebeeld. Voor de vraag of iets een portret is zijn dus niet alleen de gelaatstrekken van de geportretteerde van belang, ook een typerende lichaamshouding, bepaalde attributen of de omgeving kunnen een rol spelen. Als het gezicht van de geportretteerde onherkenbaar is gemaakt, maar de identiteit van die persoon uit andere aspecten van de afbeelding kan blijken, kan toch sprake zijn van een portret in de zin van het auteursrecht. 

Onderscheid

Het portretrecht is geregeld in de Auteurswet. De wet maakt onderscheid tussen twee verschillende situaties:

• het portret dat in opdracht is gemaakt;
• het portret dat niet in opdracht is gemaakt.

Portret in opdracht

Als een portret in opdracht is gemaakt, dan is voor publicatie zonder meer toestemming van de afgebeelde persoon nodig. De maker van het portret heeft wel het auteursrecht, maar ook hij mag het portret niet publiceren zonder toestemming van de geportretteerde. 

Kopieën maken

De geportretteerde mag op zijn beurt een paar kopieën maken voor zichzelf en voor familie en vrienden, bijvoorbeeld van de foto’s van een bruidsreportage. Ook mag hij zijn in opdracht gemaakte portretten beperkt gebruiken voor publicaties, zolang de naam van de fotograaf erbij wordt vermeld. 

Commercieel gebruik

Voor commercieel of ander gebruik van zijn portret heeft hij wel toestemming van de fotograaf nodig. Derden moeten voor publicatie van een in opdracht gemaakt portret dus toestemming vragen aan de geportretteerde én aan de maker van het portret. Na het overlijden van de geportretteerde kunnen ook nabestaanden zich op het portretrecht beroepen. 

Portret niet in opdracht

Als een portret niet in opdracht is gemaakt, mag het in beginsel vrij gepubliceerd worden. Dit ligt anders als de afgebeelde persoon een ‘redelijk belang’ heeft om zich tegen publicatie van zijn portret te verzetten. Vaak gaat het dan om een privacybelang. Zo kunnen twee personen gefotografeerd zijn als een stelletje terwijl zij dat niet zijn. 

Openbare ruimte

Het is meestal wel toegestaan foto’s te maken in de openbare ruimte en die te publiceren, zonder dat aan personen die toevallig in beeld komen toestemming hoeft te worden gevraagd. De fotograaf moet zich wel rekenschap geven van de belangen die deze toevallig gefotografeerde mensen zouden kunnen hebben. Bij twijfel is het beter toch vooraf toestemming te regelen.